Αρχαιολογικο Μουσειο Πειραια

Ο χάλκινος Απόλλων του Πειραιά Ύψος 1,95 – 6ος αι. π.Χ

Χάλκινο άγαλμα Αθηνάς – Υψ. 2.35μ. τέλος 4ου αι. π. Χ

Χάλκινο άγαλμα Αρτέμιδος ‘Ύψος 1,94 – 4ος αι. π.Χ

Χάλκινο αναθηματικό τραγικό προσωπείο- 4ος αι. π.Χ

Το λατρευτικό άγαλμα της Μητέρας των θεών (Κυβέλης) από το Μοσχάτο (αναπαράσταση ιερού)- 4ος αι. π.Χ

Αναθηματικό ανάγλυφο από το Ασκληπιείο του Πειραιώς – 5ος αι. π.Χ

Ερυθρόμορφος αμφορέας με παράσταση της συλλογής λαδιού παρουσία της Αθηνάς – Συλλογή Γερουλάνου 5ος αι. π. Χ

Το ταφικό σύνολο του “ποιητή” από τη Δάφνη – 5ος αι. π.Χ

Επιτύμβια στήλη του Χαιρεδήμου και Λυκέα – 5ος αι. π. Χ

Χάλκινο έμβολο και μαρμάρινος οφθαλμός τριήρους – 5ος αι. π.Χ

Το ελληνιστικό θέατρο της Ζέας – 2ος αι. π. Χ Στο βάθος η υπαίθρια έκθεση γλυπτών

Το Αρχαιολογικό Μουσείο του Πειραιά θεμελιώθηκε το 1966, ενώ έως τότε οι συλλογές που είχαν δημιουργηθεί από δωρεές, παραδόσεις και τυχαία ή ανασκαφικά ευρήματα φυλάσσονταν στο μικρό κτήριο που είχε κτισθεί το 1935 στη βόρεια πλευρά του ελληνιστικού θεάτρου της Ζέας.
Στο Μουσείο εκτίθενται ευρήματα από τον Πειραιά και τους όμορους Δήμους, από τη Σαλαμίνα και την παραλία έως τη Βάρκιζα. Σημαντικά αντικείμενα προέρχονται από τις δωρεές των ιδιωτικών συλλογών Μελετόπουλου, Νομίδου, Βαλσαμάκη και της Συλλογής Γερουλάνου. Επίσης φυλάσσονται, συντηρούνται και καταγράφονται αντικείμενα που προέρχονται από την ανασκαφική δραστηριότητα των περιοχών αρμοδιότητας της ΚΣΤ΄ ΕΠΚΑ στην οποία υπάγεται.
Η Έκθεση του Μουσείου αναπτύσσεται σε δύο ορόφους και δέκα αίθουσες με θεματικές ενότητες και χρονολογική διαδοχή των εκθεμάτων, ενώ η επίσκεψη συνεχίζεται στο μικρό ελληνιστικό θέατρο της Ζέας και στην υπαίθρια έκθεση γλυπτών.
Η πορεία επίσκεψης ξεκινά από τον προθάλαμο του ορόφου όπου τα εκθέματα εισάγουν τον επισκέπτη στη λειτουργία της πόλης ως εμπορικού κέντρου και πολεμικού ναυστάθμου. Από τα σπάνια και μοναδικά αντικείμενα εδώ είναι το χάλκινο έμβολο τριήρους (4ου αι. π.Χ.) που εκτίθεται μαζί με έναν μαρμάρινο οφθαλμό τριήρους που βρέθηκε στον Πειραιά και το μετρολογικό ανάγλυφο από τη Σαλαμίνα στο οποίο απεικονίζονται σε κοίλο ανάγλυφο μονάδες μέτρησης.
Σε μία εντοίχια προθήκη εκτίθενται ευρήματα από ιερά της Αττικής από τον 8ο έως τον 4ο αι. π.Χ. Σε ξεχωριστή προθήκη εκτίθενται τα ευρήματα από το Μινωικό (ΜΜ ΙΙΙ-ΥΜ Ι) ιερό κορυφής του Αγίου Γεωργίου στα Κύθηρα, με ένα μεγάλο αριθμό αναθημάτων όπως χάλκινα ειδώλια ανδρών και γυναικών, λατρευτών. Το σπανιότερο εύρημα αποτελεί ένα ακέραιο κοχλιάριο από μαύρο στεατίτη με εγχάρακτη επιγραφή στη γραμμική γραφή Α.
Στην αίθουσα της Κεραμεικής και μικροαντικειμένων από τα μυκηναϊκά έως τα ελληνιστικά χρόνια (1500-300 π.Χ.), παρουσιάζονται: συλλογή χαρακτηριστικών αγγείων ειδωλίων και κοσμημάτων από μυκηναϊκούς τάφους της Σαλαμίνας, της Βούλας και της Βάρκιζας.
Σπάνια και μοναδικά ευρήματα από το ιερό του Αγίου Κων/νου Μεθάνων , όπως ειδώλια και λατρευτικά σκεύη.
Την πρωτογεωμετρική περίοδο αντιπροσωπεύουν αγγεία από νεκροταφεία της Σαλαμίνας με χαρακτηριστικό δείγμα των ταφικών εθίμων της περιόδου να αποτελεί ο ταφικός αμφορέας με το τυλιγμένο γύρω από τον λαιμό σιδερένιο ξίφος του νεκρού. Επιλογή αγγείων του ώριμου και ύστερου γεωμετρικού ρυθμού (800-700 π.Χ.) με χαρακτηριστικό της υστερογεωμετρικής περιόδου τον μεγάλο γραπτό πιθαμφορέα από τους Τράχωνες.
Η χρονολογική διαδοχή συνεχίζεται με αγγεία της πρώιμης αρχαικής ή πρωτοαττικής περιόδου και της κορινθιακής κεραμεικής. Η ακμή της αττικής κεραμεικής, ο μελανόμορφος και ερυθρόμορφος ρυθμός, αντιπροσωπεύεται από μερικά πολύ ωραία δείγματα όπως: η μελανόμορφή λήκυθος από την Καλλιθέα με σκηνή θυσίας τράγου (αρχές 5ου αι. π.Χ.) και ο μεγάλος ερυθρόμορφος αμφορέας του ζωγράφου του Δίνου από τους Τράχωνες, με την παράσταση της συλλογής του λαδιού από τις ιερές ελιές της Αττικής, παρουσία της Αθηνάς. Στην πίσω όψη παράσταση με την Δήμητρα, την Κόρη και τον Πλούτο (420-410 π.Χ.).
Την ενότητα της κεραμικής ολοκληρώνει η παρουσίαση μερικών πολύ ωραίων δειγμάτων μαλαμβαφών αγγείων που αντικαθιστά στην ελληνιστική εποχή οποιαδήποτε διακόσμηση.
Στην ίδια αίθουσα αναπτύσσεται η ενότητα της καθημερινότητας στην κλασσική εποχή.
Η πρώτη προσέγγιση γίνεται μέσα από τον κόσμο του παιδιού με αγγεία, παιχνίδια και αντικείμενα παιδικά , όπως θήλαστρα, κουδουνίστρες, αστράγαλοι (κότσια), κούκλες, πήλινα ζωάκια κι ένα όστρακο με χαραγμένο αλφαβητάριο. Όλα προέρχονται από ταφικά σύνολα και χρονολογούνται από τον 6ο έως και τον 4ο αι. π.Χ.
Ο κόσμος της γυναίκας , ο γυναικωνίτης , προβάλλεται μέσα από αγγεία και σκεύη που αναφέρονται στον καλλωπισμό (πυξίδες, αρωματοδοχεία, κάτοπτρα) αλλά και στην δραστηριότητα της κουζίνας (μαγειρικά σκεύη) και του αργαλειού. Επίσης εκτίθενται γυναικεία ειδώλια.
Ο ανδρικός κόσμος , του αθλητή και του οπλίτη , του επαγγελματία, παρουσιάζεται μέσα από τα αντικείμενα και την αγγειογραφία : στλεγγίδα, αρύβαλλοι, όπλα, κράνη, ειδώλια, ιατρικά εργαλεία και σύνεργα ψαρικής καθώς και νεκρικές κάλπες. Από τάφο της Τροιζήνας προέρχονται αντικείμενα καλλωπισμού και χάλκινα αγγεία ενώ ένα σπάνιο έκθεμα από τον ίδιο τάφο αποτελεί το «μηλιακό» ανάγλυφο με παράσταση του Ηρακλή να φονεύει τον κένταυρο Νέσσο (460 π.Χ.)
Τα ευρήματα «του τάφου του ποιητή από τη Δάφνη» εκτίθενται στην ίδια αίθουσα. Πρόκειται για ένα ταφικό σύνολο που αποτελείται από τα μουσικά όργανα: το τρίγωνο, μία μορφή άρπας, τη λύρα από την οποία σώζεται το ηχείο, κέλυφος χελώνας, τον αυλό . Ένα πριόνι , για την επισκευή ή κατασκευή των οργάνων. Σε μία ξύλινη κασετίνα βρέθηκε ο χάλκινος κονδυλοφόρος και η σιδερένια ξύστρα. Σώζονται πέντε ξύλινα κερωμένα πινακίδια στα οποία διακρίνονται ίχνη της γραφής και ο πάπυρος. Το σύνολο χρονολογείται στον 5ο αι. π.Χ.
Τα τέσσερα χάλκινα αγάλματα του Πειραιά και το τραγικό προσωπείο βρέθηκαν το 1959 σε έργα αποχέτευσης στη συμβολή των οδών Φίλωνος και Βας. Γεωργίου Α΄. Μαζί βρέθηκαν δύο μαρμάρινες ερμαϊκές στήλες και μαρμάρινο αγαλματίδιο μιας ανατολίτικης Αρτέμιδος. Τα χάλκινα αγάλματα του Πειραιά ανήκουν στα ελάχιστα μεγάλα χάλκινα αγάλματα που σώζονται σήμερα στον κόσμο, τριανταπέντε στον αριθμό. Εκτίθενται σε δύο συνεχόμενες αίθουσες στον όροφο του Μουσείου.
Ο Απόλλων του Πειραιά είναι ο μοναδικός σωζόμενος χάλκινος κούρος. Χρονολογείται στα 530-520 π.Χ.
Η μεγάλη Άρτεμις (μέσα 4ου αι. π.Χ.)
Χάλκινο τραγικό προσωπείο πιθανώς αναθηματικό (μέσα 4ου αι. π.Χ.)
Χάλκινο αγαλματίδιο Αρτέμιδος (τέλη 4ου αι. π.Χ.)
Αθηνά Πειραιώς (τέλος 4ου αι. π.Χ.)
Στην επόμενη αίθουσα του ορόφου γίνεται η αναπαράσταση ενός αρχαίου ιερού, εκτίθενται ναός, βωμός, αναθηματικά ανάγλυφα και περιρραντήριο από ιερά του Πειραιά και των γύρω δήμων. Τον πυρήνα αποτελεί το λατρευτικό άγαλμα της Κυβέλης της Μητέρας των Θεών των αρχών του 4ου αι. π. Χ.
Μεταξύ των αναθηματικών αναγλύφων, εκτίθενται το αναθηματικό ανάγλυφο στον Ασκληπιό , 350 π.Χ. από το Ασκληπιείο του Πειραιώς.
Στην τελευταία αίθουσα του ορόφου εκτίθενται συλλογή καλασικών επιτυμβίων αναγλύφων από το 420 π.Χ. έως το 350 π.Χ. Ενώ την εξέλιξη του επιτυμβίου αναγλύφου από το 350 έως το 307 π.Χ. παρακολουθούμε στο ισόγειο με αποκορύφωμα της τέχνης το ταφικό μνημείο της Καλλιθέας του β΄μισού του 4ου αι. π.Χ. Είναι το ταφικό μνημείο του Ιστριανού μέτοικου Νικηράτου Πολυξένου και του γιου του Πολυξένου Νικηράτου. Πρόκειται για ταφικό ναίσκο με δύο ιωνικούς κίονες και τρία ανεξάρτητα αγάλματα. Στο κέντρο ο γιος αριστερά ο πατέρας και δεξιά ο δούλος.
Στο ισόγειο επίσης παρουσιάζονται γλυπτά της ελληνιστικής περιόδου ενώ η τέχνη της ρωμαικής περιόδου αντιπροσωπεύεται από νεοαττικούς διακοσμητικούς πίνακες, επιτύμβιες στήλες από τον 1ο π.Χ. έως και τον 3ο αι. μ.Χ. καθώς και από πορτραίτα ρωμαίων αυτοκρατόρων και αξιωματούχων.
Η συλλογή γλυπτών του Μουσείου συνεχίζεται με αξιόλογα δείγματα κυρίως επιτύμβιων σημάτων στην υπαίθρια έκθεση που έχει διαμορφωθεί στον αρχαιολογικό χώρο του ελληνιστικού θεάτρου της Ζέας, στον αύλειο χώρο του Μουσείου.

Αγγελική Πούλου
Αρχαιολόγος ΚΣΤ΄ΕΠΚΑ