Με αφορμή το 10ο Φεστιβάλ Φιστικιού, η Αίγινα τιμά έναν εξέχοντα εραστή της, τον αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη. Σκίτσα, σχέδια και ακουαρέλες από τα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη παρουσιάζονται στις αίθουσες με τα αρχαία γλυπτά του Αρχαιολογικού Μουσείου της Κολώνας, στην πόλη της Αίγινας από τις 25 Αυγούστου έως τις 16 Σεπτεμβρίου 2018.
Η αποτύπωση από το μυστηριακό σπίτι του Ροδάκη στο Μεσαγρό, η άγνωστη σε πολλούς μελέτη του σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Εμμανουήλ Κριεζή για το σχολείο στην Φανερωμένη και ζωγραφιές από τα ειδυλλιακά τοπία του νησιού μεταφέρουν τους επισκέπτες της έκθεσης στην μεσοπολεμική Αίγινα, τον τόπο όπου ο Πικιώνης παραθέριζε.
Στη σκιά της Κολώνας, ανάμεσα στα μυθικά πλάσματα του μουσείου, οι επισκέπτες θα βρεθούν κοντά στην «Αίγινα του Πικιώνη», έναν ξεχωριστό γι αυτόν χώρο που ενσάρκωνε το «πύρινο χώμα της παράδοσης».
Ο Δημήτρης Πικιώνης γεννήθηκε το 1887 στον Πειραιά. Το 1906 γίνεται ο πρώτος μαθητής του Κ.Παρθένη ενώ το 1908 παίρνει το δίπλωμα του Πολιτικού Μηχανικού από το Ε.Μ.Π. Ταξιδεύει στο Μόναχο και στο Παρίσι, όπου σπουδάζει σχέδιο και ζωγραφική ενώ παράλληλα παρακολουθεί το μάθημα των αρχιτεκτονικών συνθέσεων στην École des Beaux Arts. Το 1912 επιστρέφει στην Ελλάδα και αρχίζει τις πρώτες μελέτες για την αρχιτεκτονική της νεοελληνικής παράδοσης. Γίνεται Επιμελητής του Καθηγητή Α.Ορλάνδου στο μάθημα της Μορφολογίας της Αρχιτεκτονικής και Ρυθμολογίας του Ε.Μ.Π. από το 1921 έως το 1923 και Καθηγητής στην έδρα της Διακοσμητικής από το 1925 έως το 1958. Το 1966 εκλέγεται τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, (τάξη Γραμμάτων και Τεχνών) στην Έδρα της Αρχιτεκτονικής. Πεθαίνει τον Αύγουστο του 1968.
Ανάμεσα στα πιο γνωστά του έργα συγκαταλέγονται η οικία Καραμάνου στην Αθήνα 1925, το Δημοτικό Σχολείο στα Πευκάκια 1931-32, το Πειραματικό Σχολείο Θεσσαλονίκης 1933-37, το Ξενία των Δελφών 1951-55, η οικία Ποταμιάνου στη Φιλοθέη 1953-55, η διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ακρόπολη και το λόφο του Φιλοπάππου 1954-57 και η Παιδική Χαρά Φιλοθέης 1961-65. Εκτός από το αρχιτεκτονικό του έργο ο Δημήτρης Πικιώνης έχει αφήσει και πολύ σημαντικό ζωγραφικό και γραπτό έργο.
Αλλά ποθώ ν’ αναθυμηθώ τα λιγοστά και σύντομα εκείνα διαστήματα που χαιρόμουν τη μόνωση και ζωγράφιζα.
Στην Αίγινα. Μόνος με την ευφροσύνη όπου χαρίζει εις τον άνθρωπο η εις «Κύριον» τούτη «αποδημία» σφιγμένην με την πίκρα του αβέβαιου μέλλοντος.
Αρχείο Δημήτρη Πικιώνη, © 2018, Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής-Μουσείο Μπενάκη
Αρχείο Δημήτρη Πικιώνη, © 2018, Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής-Μουσείο Μπενάκη
Ο Δημήτρης Πικιώνης (1887-1968) επισκέπτεται για πρώτη φορά την Αίγινα στο διάστημα ανάμεσα στους βαλκανικούς πολέμους και στο διάστημα των επιστρατεύσεων (1912-1918). Εκεί ασχολείται, όπως ο ίδιος περιγράφει, με την ζωγραφική συμπληρώνοντας τα κενά της αρχιτεκτονικής του μόρφωσης. Ξεκινά τις πρώτες του μελέτες πάνω στην αρχιτεκτονική της νεοελληνικής παράδοσης και σχεδιάζει αιγινίτικα σπίτια και σκεύη, καθώς και αντικείμενα από Μουσεία, προσπαθώντας ταυτόχρονα να αποτυπώσει σε σειρά αρχιτεκτονικών συνθέσεων τις πρώτες ιδέες και συμπεράσματα που διαμόρφωσε όσον αφορά στα ιδιαίτερα αιτήματα της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής.
Το 1921 κτίζει το πρώτο του σπίτι, την οικία Μωραΐτη στις Τζιτζιφιές. Είναι εμφανής η επιρροή της λαϊκής αρχιτεκτονικής της Αίγινας στο έργο αυτό.
Το καλοκαίρι του 1922 με τον Πάτροκλο Καραντινό και τον Κυριάκο Παναγιωτάκο μελετούν και σχεδιάζουν τα Λαϊκά Σπίτια της Αίγινας. Είναι αυτά τα σχέδια του Καραντινού, που αργότερα ο Πικιώνης, το 1925, χρησιμοποίησε για την εικονογράφηση του εμβληματικού κειμένου του «Η Λαϊκή Τέχνη κι εμείς». Μέσα από τα σχέδια αυτά ο Πικιώνης προσπάθησε να ερμηνεύσει με κάθε λεπτομέρεια τον τρόπο που ο απλός λαϊκός τεχνίτης χτίζει μόνος το σπίτι του.
Ήδη από το 1912 ο Πικιώνης γνώριζε καλά και το περίφημο Σπίτι του Ροδάκη.
Ο Αλέκος Ροδάκης, από τον Μεσαγρό της Αίγινας, ήταν ένας ιδιαίτερος άνθρωπος που ο Πικιώνης θαύμαζε. Το 1880 έχτισε μόνος το σπίτι του με αγάπη, φαντασία και ευαισθησία, σοφά ενταγμένο στο τοπίο. Ένα μοναδικό σύνολο που αποτελούσαν το σπίτι, το πατητήρι, το κοτέτσι, η εσωτερική αυλή και στο οποίο τοποθέτησε αγάλματα που έφτιαξε με τα χέρια του. Ο Πικιώνης ποτέ δεν έπαψε να γνωρίζει στους μαθητές του το σπίτι αυτό, σαν ένα παράδειγμα εξαιρετικής λαϊκής αρχιτεκτονικής.
Το 1934 ο Τζούλιο Καΐμη και ο Klaus Vrieslander παρουσίασαν το σπίτι του Ροδάκη σε μια μικρή έκδοση, με σχέδια των μαθητών του Πικιώνη.
Ο αρχιτέκτων Γιώργος Κανδύλης αναφέρει στις αναμνήσεις του πως με την προτροπή του Πικιώνη γνώρισε τον Ροδάκη και το σπίτι του.
- Κι αυτά τί είναι;
- Οι τέσσερις κολώνες του σπιτιού μου. Το φίδι είναι η γνώση, το γουρούνι η ευτυχία, το ρολόϊ ο χρόνος που κυλάει και ο αετός η δύναμη.
ΑΧ ΕΜΑΘΑ ΝΑ ΖΩ ΒΑΧ
ΚΑΛΗΤΕΡΑ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΝΑ ΗΤΟΥΝ ΚΡΙΑ ΠΕΤΡΑ
ΠΑΡΑ ΠΟΥ ΕΧΗ ΣΤΟΧΑΞΗ ΚΕ ΦΡΟΝΗΣΗ ΚΕ ΜΕΤΡΑ
[Ποίημα του Ροδάκη στον τοίχο του σπιτιού του]
Δυστυχώς σήμερα το σπίτι του Ροδάκη βρίσκεται σε πλήρη εγκατάλειψη. Παρόλο που έχει κριθεί διατηρητέο, δεν έχει τύχει της ανάλογης αποκατάστασης και προστασίας που του αναλογεί.
Ο Δημήτρης Πικιώνης στα επόμενα χρόνια διατήρησε την επαφή του με την Αίγινα. Όταν απέκτησε οικογένεια, συνέχισε να πηγαίνει τα καλοκαίρια με τα παιδιά του. Συνέχισε να ζωγραφίζει, να σχεδιάζει και να εμπνέεται από την Αίγινα.
Από την δεκαετία του ’50, με αφορμή την διαμονή φίλων στην παραθαλάσσια περιοχή των Αγίων, ο Πικιώνης με την οικογένειά του παραθερίζει εκεί και αργότερα κτίζει το εξοχικό σπίτι του, εκεί όπου και πέρασε τα τελευταία καλοκαίρια της ζωής του, μέχρι τον Αύγουστο του 1968.
Την αγάπη του για την Αίγινα την μετέδωσε στα παιδιά του και στα εγγόνια του.
Αγνή Πικιώνη
Αύγουστος 2018
Το Αρχιτεκτονικό και το Ζωγραφικό έργο του Δημήτρη Πικιώνη δωρήθηκε από την οικογένειά του στο Μουσείο Μπενάκη το 2001, έτσι ώστε να είναι προσβάσιμο σε όλους.
Το 2014 ιδρύθηκε η Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΙΚΙΩΝΗΣ» με σκοπό την Μελέτη, Προστασία, Ανάδειξη, Αποκατάσταση και Συντήρηση του έργου του.
Αρχείο Δημήτρη Πικιώνη, © 2018, Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής-Μουσείο Μπενάκη
Pikioni’s Aegina
On the occasion of the 10th Fistiki Fest, the island of Aegina honours its outstanding lover, the architect Dimitris Pikionis. Sketches, drawings and watercolours from the Modern Greek Architecture Archives of the Benaki Museum are presented alongside ancient sculptures in the Archaeological Museum in Kolona, at the town of Aegina from 25 August to 16 September 2018.
Pikioni’s survey of the mystic house of Rodakis in Mesagros, his little-known study in collaboration with architect Emmanuel Kriezis for a school in the Faneromeni area as well as drawings of the island’s idyllic landscapes and houses transfer visitors to the exhibition in interwar Aegina, the island where Pikionis used to spend his summers.
Under the shade of Kolona, between the mythical creatures of the museum, visitors will find themselves close to ‘Pikioni’s Aegina’, a special place that incarnates in his eyes the ‘fiery soil of tradition’.
Dimitris Pikionis was born in Piraeus, in 1887; in 1906 he was the first student taken by K. Parthenis, and in 1908 gained his degree in Civil Engineering from the N.T.U.A. He departed for Munich and then Paris, where he studied drawing and painting and at the same time he took a class in architectural compositions at the École des Beaux Arts. In 1912 he returns to Greece and commences his first studies of Neo-Hellenic architectural traditions. He becomes Tutor under Professor A. Orlandos for the lesson of Morphology of Architecture and Architectural Orders from 1921 until mid-1923 and Professor at the N.T.U.A. in the chair of Decoration from 1925 until 1958. In 1966 he was elected a regular member of the Academy of Athens (order of Letters and Arts) in the Architecture Chair. Pikionis died in August 1968.
His best known works include the Karamanou Residence in Athens, 1925; the Primary School at Pefkakia, 1931-32; the Thessaloniki Experimental School (Peiramatiko Scholeio), 1933-37; the Delphi Xenia Hotel, 1951-55; the Potamianou Residence in Philothei, 1953-55; the landscaping of the Precincts of the Acropolis and Philopappou Hill, 1954-57; and the Children’s Playground in Philothei, 1961-65. Besides his architectural oeuvre, Dimitris Pikionis left a large number of drawings. He also authored major books in his field.
ΕΦΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ & ΝΗΣΩΝ 